Jak nauczyć dziecko dokonywania zdrowych wyborów żywieniowych?

Coraz więcej rodziców zwraca uwagę na to, by posiłki, które przygotowują dzieciom, były zdrowe i zbilansowane. Wzrasta również
świadomość, że cukier i sól szkodzą młodemu organizmowi, a ich spożywanie może przyczynić się do rozwoju chorób i nieprawidłowych wzorców żywieniowych. Na szczęście jako opiekunowie mamy możliwość wpłynięcia w dużym stopniu na preferencje dziecka tak, by w przyszłości dokonywało zdrowych wyborów żywieniowych. Czy to możliwe, żeby dziecko zamiast po słodycz sięgnęło po owoc? Jeśli tak, jak możemy się do tego przyczynić?

Preferencje smakowe człowieka – trochę teorii

Smak jest obok węchu, wzroku, zapachu i dotyku jednym ze zmysłów umożliwiających odbieranie i przetwarzanie bodźców płynących ze świata zewnętrznego. Odczuwanie smaku kształtuje się już w życiu płodowym, a w chwili urodzenia dziecka jest w pełni dojrzałe. Człowiek przychodzi na świat z preferencją smaku słodkiego i jest to całkowicie naturalna preferencja, która wynika z biologicznej ewolucji człowieka. Smak słodki jest rozpoznawany przez mózg jako taki, który zapewnia najszybszą dostawę energii, kojarzy się z bezpieczeństwem i przyjemnością, zapewnia przetrwanie.

Ta preferencja wiąże się także z tym, że mleko mamy jest słodkie, a natura zadbała o to, by dziecko nie odrzuciło jedynego pokarmu, którego potrzebuje od urodzenia. Pokarm kobiecy zawiera bowiem wszystkie składniki niezbędne do tego, by organizm dziecka mógł się prawidłowo rozwijać, a za jego słodki smak odpowiedzialna jest laktoza – cukier, który jest głównym źródłem węglowodanów w diecie niemowląt. Wrodzona tendencja do akceptacji smaku słodkiego nie oznacza jednak, że każdy jest zaprogramowany tak, by przedkładać smak słodki ponad innymi. W rozwoju osobniczym istnieją etapy sprzyjające wprowadzaniu nowych pokarmów, są one związane z okresową preferencją dla określonych bodźców smakowych.

Smak słodki preferowany jest przez dzieci do około 17 tygodnia życia, a między 4. a 6. miesiącem życia otwiera się okno akceptacji nowych smaków. Kolejne miesiące to okres wrażliwości na nowe struktury i konsystencje pokarmów, a między 12. a 24. miesiącem życia kluczową rolę odgrywa atrakcyjność posiłku. Jednak o tym, jak potoczą się losy preferencji smakowych dziecka, zadecydują geny, wrażliwość sensoryczna, pierwsze doświadczenia smakowe i żywieniowe, a także zewnętrzne czynniki środowiskowe (np. rozszerzanie diety, żłobek, przedszkole, rówieśnicy).

Rozszerzanie diety a preferencje żywieniowe

Ze względu na to, że smak słodki towarzyszy człowiekowi od początku (pierwsza okazja do poznania tego smaku ma miejsce jeszcze w życiu płodowym), dużo łatwiej jest go zaakceptować niż inne. Dlatego, gdy rozpoczyna się okres rozszerzania diety, w pierwszej kolejności warto do niej włączyć warzywa (dzieciom trudniej je zaakceptować niż owoce). Należy pamiętać też o tym, że na etapie wprowadzania nowych pokarmów do diety niemowlaka powinniśmy unikać dosładzania potraw i podawania gotowych słodyczy zawierających nie tylko cukier, ale też szkodliwe tłuszcze trans. Ze względu na to, że pierwsze 3 lata życia są kluczowe w procesie programowania żywieniowego dziecka, rodzic/opiekun powinien dołożyć wszelkich starań, by cukru w diecie było jak najmniej. W okresie zapoznawania dziecka z nowymi smakami, strukturami i konsystencjami warto zadbać także o odpowiednią atmosferę przy jedzeniu. Dziecko, któremu posiłek kojarzy się z przyjemnością i bezpieczeństwem, nie będzie miało oporów, by próbować różnych produktów. W tym aspekcie kluczowe jest nie tylko spożywanie posiłków wraz z innymi członkami rodziny, ale także zadbanie o komfort dziecka podczas zapoznawania się z nowymi smakami.

Takie akcesoria jak dobre i wygodne krzesełko do karmienia, kubeczek, talerz lub miseczka czy dobrej jakości śliniaczek/fartuszek mogą
poprawić komfort dziecka i zwiększyć atrakcyjność samej czynności spożywania posiłku. Wybierając produkty dla dzieci, warto mieć na uwadze, że powinniśmy wybierać te, które nie tylko zapewnią komfort dziecku, ale także rodzicowi np. krzesełko do karmienia oprócz takich funkcji jak 5-punktowe pasy bezpieczeństwa, regulacja wysokości podnóżka czy siedziska powinno być też łatwe do utrzymania w czystości i mieć lekką konstrukcję po złożeniu (np. krzesełko Malit). Natomiast kierując się wyborem talerzyka czy śliniaczka dla
dzieci warto mieć na uwadze materiały, z którego są wykonane – należy wybierać produkty niezawierające szkodliwych substancji (np. śliniaczek Smekke). Wybór dobrej jakości akcesoriów dopasowanych do potrzeb dziecka to nie tylko dbanie o jego bezpieczeństwo podczas spożywania posiłków, ale także duże ułatwienie dla rodzica czy opiekuna.

Kilka wskazówek co zrobić, by dziecko zamiast po słodkie przekąski
sięgnęło po owoce?

1. Zadbaj o to, by posiłek kojarzył się dziecku z przyjemnością i czasem spędzonym z rodziną. To ważne by dania były spożywane przy
   stole, w krzesełku do karmienia i w odpowiedniej atmosferze.
2. Daj dziecku dobry przykład. Jeśli sam/sama nie odżywiasz się zdrowo i często sięgasz po niezdrowe przekąski, to jest bardzo prawdopodobne, że Twoje dziecko zrobi to samo. Pamiętaj, że dziecko Cię obserwuje.
3. Nie wprowadzaj do menu dziecka kupnych, niezdrowych słodyczy. Jeśli dziecko nie będzie ich znało, nie sięgnie po nie. Zamiast tego przygotuj słodkości w domu, postaraj się używać naturalnych słodzików np. banana.
4. Podawaj dziecku 4-5 porcji warzyw/owoców dziennie. Pozwoli to wykształcić u niego zdrowe nawyki i zapewni odpowiednią podaż witamin.
5. Miej w domu takie przekąski jak: suszone owoce, orzechy. Mogą być świetną i zdrową alternatywą dla dziecka. Warto zabrać je także wybierając się na spacer czy dalszą podróż.
6. Nie dosładzaj potraw i nie podawaj dziecku słodkich napojów. Są to puste kalorie, które mogą niekorzystnie wpłynąć na organizm dziecka i doprowadzić m.in. do próchnicy. Słodycze czy napoje słodzone zapewnią dziecku uczucie sytości kosztem zdrowego i bogatego w cenne składniki odżywcze posiłku.

Mimo naturalnej preferencji smaku słodkiego rodzic/opiekun jest w stanie w dużym stopniu wpłynąć na to, jakie preferencje smakowe rozwiną się u dziecka i jakich wyborów żywieniowych będzie dokonywać w przyszłości. Zdrowe odżywianie wszystkich członków rodziny, unikanie niezdrowych słodkich i słonych przekąsek oraz prawidłowa i zbilansowana dieta z pewnością przybliżą nas do tego, by zamiast po czekoladę sięgnąć po jabłko.